Sukuma – MUNHU UYOAGAGULA BHASKELI (The new bicycle)

Collected by: Don Sybertz, with special thanks to Rev Joe Healey  (African Proverbs, Sayings and Stories). For English translation see Sukuma Legacy

 

 

Olihoi munhu umo uyoagasumba lugendo lo gujugula bhasikeli ng’widuka lya Nyanga. Aho oshiga ukunuko agagula Bhasikeli. Hanuma ya henaho agagula na ginhu jinghi; Isandiko, miguto ya gwikumba idatu, supana ibhili ja ligogoteni lyakwe, supana ya gwegeleja, na supana nhale ya jijerumani.

Aho omala ugugula iginhi jose ijo, agagaiwa ubhusafiri ubhogushoka ikaya. Kulwa nguno ibhasi yaliyabhachala bhatuji bha mpila ku nkoa gungi.

Agiyangula gushoka kaya bho gutumila bhasikeli yakwe imhya. Makanza ga sa kenda ya limi agandya lugendo. Aho yashika saa ikumi na ibhili ya mhindi, agabhona giki niadadujije ugushika ikaya.

Agiyangula guja gujulala kulindugu okwe uyo uli bhukule bho kilomita makumi adatu. Gashinaga aho adinashiga ukulindugu okwe, agavamilwa na masambo adatu ayo galinajilanga ja aina nyingi. Amasambo gagantula noi na guntaja ibhasikeli ni lisandiko.

Bahati ya wiza agafyaduka aho alina chupi na sokisi umumagulu, upela nhambo mpaga kuchalo jilebhe ijo agashiga koyi mu saa sita ya bhujiku, ugota moto uyo gulihanze ni numba.

Agiyangula gwingila mu jibhanda ijo jali ng’waje, aliyo adadulile ugulala kulwa nguno ya gwiigwa umili gulisata kulwa gutulwa na malonda ayogagenhelejiwa na majambazi.

Agakeyula wigashije na gwisendamija handugu. Oganoga wigwa jilaka ja bhanhu abhobhahayaga nabho gwiza ahenaho njini. Ahoobhasula, agabhabhona bhalina bhasikeli ni isandiko ijo jali sabho jakwe ijo gansojaga amasambo gene.

Bhagapiga hodi mu imo ya numba jinijo. Lidakulile ikanza saabho omasambo gene ugalugulila unyango na gufuma hanze. Usaabho agabhabhuja, “Ee, ng’wapandika kiyi na kiyi?”

Abhana bhagashosha, “Dapandika bhasikeli iyi mhya na ni sandiko ili.” “Ee, umugati ya lisandiko jilihoi kiyi?” Agabhuja usaabho. “Dudina likundula dutali,” abhana bhunshokeja usaabho.  Ibhasikeli na lisandiko linilo bhagajituula mu numba iyo yaliyagubhisila isabho jabho na gugulugala unyango bholigufuri.

Umunhu ng’wunuyo agadegeleka pye imihayo. Gung’wizila miganiko ga kuja gujulomba wambilijiwa kukaya ya ng’wa bhalozi. Aho oshiga akaya imo, bhagampinihalila, bhung’winha ng’wenda, surubhale na ngwanda na bhung’olekeja ukulibhalozi.

Aho oshika ahakaya ya ng’wa bhalozi, aganomela yose iyo yaliyampandika. Ubhalozi agayomba, “dujagi kujituo ja polisi, dugafunye mbhola.” Abhapolisi bhagawilwa nu ojikolo giki agatajiwa bhasikeli mhya ni sandiko. Hangi bhulomela iginhu jose ijobhajituula umugati ya lisandiko linilo. Agolekeja ulufungulo ni lisiti ya gugulila isabho jinijo.

Abhapolisi bhagasola loli na guja gujivamila ikaya iniyo. Aho bhashika ukunuko bhagagadima amasambo gene, saabho ni sabho jinijo ijawibhi. Bhagasombwa na guchalwa kujituo ja polisi gujandikisha na gulugulilwa bhushidakiwa. Aho bhashishiwa ahaibhanza, bhagalamulwa jifungo ja miaka itano mujela na milimo midimu.

This entry was posted in Sukuma and tagged , , , , . Bookmark the permalink.

Comments are closed.