Dagomba – Salim – Lɔha (riddles)

written by: Late Philip Baako Adam Malshegu

Edited by: Adam Carlos A.

special thanks to Mohammed-Muniru Cosmos

1/ Manni cheni ka di be n tooni ka be n nyaaŋa?

  Labsibu:  Soli.

2/ Ntambe kokolako?

  Labsibu: Kpiem ŋun dira ŋuni mmali luɣa.

3/ Alabi taparab?

Labsibu:  Zinguli ka nuu, ka ŋuni n labi dulimlaa tapaɣa.

4/ Nkaa katirikaa katirika?

   Labsibu:  Daaŋtaliga ʒiri gurilo, ka ʒiri mɔri, ka ʒiri yɔɣira.

5/  N lii?

   Labsibu: Yilibili buɣum.

6/ N kopielim laɣi-laɣi be baɣiŋga gbuni?

    Labsibu: Bihim.

7/ N pulimpuŋ do jili?

    Labsibu: Kam tizuɣu kan ʒila kɔŋ binkpaɣili.

8/ N vum?

  Labsibu: Katiŋ taani.

9/ N pari-pari gunnyaandu?

  Labsibu: ŋun namin piri namda du tia.

10/ O tofii-tofii kpahimgbandili?

   Labsibu: Ninkurugu kuli mi ni o kpee ŋmariola ʒiri ka shini.

11/ N Kantambina o Kantam?

   Labsibu: Zom yi yiɛlli ni o  laba kuɣili, o no li mi.

12/ Tiprizim naɣɣibili gaani?

   Labsibu: Mi ka shini zo nye baŋku yiɛlli.

13/ O fiilii fiilii banin to?

   Labsibu: Ka bindi dimbara ko n-nyo.

14/ Gbaʒemole mole gbaʒemole?

   Labsibu: Nahu yi chihi o kpaani, o bilan ŋmubiri mo chɔɣima.

15/ Anamirikputi, anamirikputuloo?

    Labsibu: San nina mirimi amaa di bi ne.

16/ Mushinikana muja, mushinimuja?

    Labsibu:  Oni je ni bɛ zaŋ o doli sheli la, ni mi ka bɛ yen zaŋ o doli.

17/ Nkum kum ni lan kum?

   Labsibu: Pakoli nintam yibinaai, o kunla bara.

18/  O dara dara naɣibili kɔgu?

    Labsibu: Kpiɛm yuŋ bi kpiɛm wuntaŋ-ni.

19/ Tim kani mo kan daa dii?

    Labsibu: Kinkambuɣu nambudali ka salimsahi gubiri o shia.

20/ Ntiɛ ntiɛ ka o laa tiɛ?

    Labsibu:  Bia yaa yen gbaai kan dimda, chilo ka o gbaai ka sa saai sɔhi biɛɣu.

21/ mhum-humma, humma, hum kati kuli humma humma  humbandi?

   Labsibu:  ŋum baŋ ni chinchɛŋɣa pala doo ka sa daaŋɣi ni maa ŋun saamo ka sani ka ti nya.

22/ Ntaa taa tilaa chee?

   Labsibu: Salinsahi gub danda n-nye yaa.

23/ Kuriya kuriya kum kum baŋ?

   Labsibu: ŋum poɣi doo neli kao nemda ka yiina.

24/ Taatiri man taa?

   Labsibu:  ŋum bɔrima kambɔra ŋun  jema ŋun chem o chendi.

25/  Ntampulapu  tampu juɣa- juɣa?

   Labsibu: Kuli yi kuli mali chɔɣimata, di kulan labi mali.

26/ Nfuu fab-fab?

   Labsibu: Alizin chendi.

27/ Nki tiŋ tiŋ?

   Labsibu: Napɔŋ dinvalima ni tiri soli.

28/ N di ko nɔɣ no?

   Labsibu:  Dini biɛŋmi ka niri di ka ti o deemba.

29/ N kunfuru kuntu ?

   Labsibu: ŋuni namin ŋooi mopili mɔɣu ka ni lan tooi labsili tu?

30/ ŋuhi kpuru ka kpuru?

   Labsibu: Baa ŋuni gbubi kɔbli bi lan wɔhira.

31/ N nokurusabihga ŋun gulinyaanga?

   Labsibu: Saa ku gbunni.

32/ N kaali zuɣuzanli, n kalaa zuɣu zanli?

   Labsibu: Da kɔhi zuɣu pati, da nyuri zuɣu zanli.

This entry was posted in Dagomba and tagged , , , , , . Bookmark the permalink.

Comments are closed.