Sukuma – NGOSHA NSHIYA NA NKIMA NSHIYA

Collected by: Don Sybertz, Scanned by: Cephas Yao Agbemenu   Edited by: Fr. Zakaria Kashinje OSA

With special thanks to Rev Joe Healey (African proverbs,Sayings and stories)

Kale waliho ngosha umo witanagwa Lubana bhadoyi. Aliyo ngosha ng’wenuyo alatogilwe gushiya na bhake bhabhiye. Hanuma yabhaga ngosha ng’wenuyo ulu umona nkima aliza, nulu alibhitila hihi witaga lusona. Wali na namba nhale no ya bhakima.

Sha lushiku lumo ngosha ng’wenuyo untogwa no nkima wa nzenganwa ng’wiye. Wali wagubheja pye inzila jagumpandika nkima ng’wenuyo akaduma. Nguno nkima ng’wenuyo ng’hangala ningi wikalaga alina milimo mingi.

Ni shiku ijingi kilajaga, kalola myatila yabho. Aho wingila umu kaya, ngoshi wikala hisumbi guko chumba. Bhigisha, wandya kung’winha nke manong’ho ayo waliwagakwabha.

Shitakwilile shiku, Lubana bhadoyi, ungwa bhunwani ungoshi wa nkima uyo walina namba nawe. Uyuja ahakaya yeniyo. Na kaya yeniyo ikamanila no.

Lushiku lumo, ng’wenikili kaya akaja lugendo lo kujukobha sabho. Aliyo akashinga shiku ningi no. Aha winga ngosha ng’wenuyo, ukunuma Lubana bhadoyi, akabheja bhuli mbika bhuishiya nu nkima wa nwaniye. Ngosha ng’wenuyo akayulala nu nkima ng’wenuyo ha bhulili bho ngoshi. Aho alita giko gana kadoo wali nago nkima ng’wenuyo. Galinilika lya kuyomba.

Lushiku lumo ngosha ung’wenikili kaya, akashoka hang’wakwe. Washikila makanza ga bhujiku. Aha wahodisha, nke ujimana ishilaka aliyo nu Lubana bhadoyi wali mumo. Nkima akang’wila unshiya, “bhita ng’wizungu.” Na ng’hana wita chene. Nkima wanza shuka siza aha bhulili. Uja ukanugulila ungoshi.

Hikanza ili ngosha uyo alingila ng’wizungu, kanigini gali miso kali kalolile pye imyatila yeniyo. Aho wabhona chene unkima uyega no. Aliyo mmoyo gwakwe ubhiza na igendeji lya shibhi ya bhushiya. Na unsatwa no ungoshi.

Umu kujimangucha imihayo iyo, udaha minzi utwala kulyogelo akoge ngoshi. Yigele ni nzila ya kufuma ngosha ng’wenuyo. Aho wang’wila ngoshi, “Jaga ukoge.” Ngoshi agahaya, “Naguja hanuma.” Nkima ng’wenuyo agamala ulubhango, kunguno ya kubhaja. Moyo gonshitakaga.

Hambunu akana nose, gunkalalila usago. Ninago ukawila, “Ngishage ubhabha wako.” Gufumula sele. Ugawila hangi, “Ngishage ubhabha wako.”

Aha wakawila chene kuseka, kuhaya, “Bhabhaaa!” kaganoga kubhuja, “Mayu abha bhabha bhali bhanga nayi, uyo aling’wizungu bhabha, nuyu uliniwila bhabha” Ikanza lyenilo, iyise wago waladegelikile. Aliyo gakashogeja hangi uguyomba. “Mayu abha dada bhalibhanga nayi. Uyo aling`wizungu bhabha nuyu uliniwila bhabha.”

Haho na haho ngosha umuja nke aliyo akalema. Ngosha uyo akasola jilanga ukundula ung`wizungu, umona mbehi wa byulaga gukilila.

Ngosha ngwenuyo agadaka no gubhitila. Wa kanoga umoyo, kwifulika ubhuja. “Uli nani ubhebhe?” na…na…na lu… ba-lubana bhadoyi. Kunu alidetema. Ngosha uhaya hangi” uluducholaga kucha, lijaga ng`wano.’Lubana bhadoyi akalijang`wano, pye nu nkima. Bhanhu bhagiza bhingi no.

Aha bhashika, ngosha usombola pye umo ya bhitilaga. Aliyo bhanhu bhaga kumya no: Lubana bhadoyi, uliwa bhushiya: na nkima ng`wenuyo agacha soni ulila higulya na kumana hape shibhi shakwe. Aliyo akagayiwa ikaya. Na agakoya no mugi kalile gakwe.

This entry was posted in Sukuma and tagged , , , , , . Bookmark the permalink.

Comments are closed.