Sukuma – NKIMA NSEMBO NA NSISAYE

Collected by: Don Sybertz,   Scanned by: Cephas Yao Agbemenu     Edited by: Fr. Zakaria Kashinje OSA 

With special thanks to Rev Joe Healey (African proverbs,Sayings and stories)

   

Kale walaliho ng’waniki umo, hakaya ya namhala Lyeta. Kaya yeniyo yali Nhale no. Yali na Bhanhu bhingi no. Sha Lushiku lumo agiza ngosha, kulunja (kukobha nkima wa kutola) Akapandika.

Agantola ng’waniki uyo witanagwa wanguzu. Myatila ya witoji ikitwa. Bhitoji bhuja gukaya. Bhukabheja kaya yabho, aliyo mukwikala gwabho, bhigashaga mu mayange no, nguno yombo na widumi wali bhutashilaga hakaya yabho. Na ng’hangala ningi, wanguzu wa shokaga kaya gujubhula. Umo agakoyejiwagwa nu ngoshi.

Aliyo bhabyaji bhakwe ni kaya bhugima bhaga nkolwa no unkwilima wabho nose uyise agabhaja mhayo, gogushosha sabho ijo agafunya ngosha ng’wenuyo.

Mhayo gwenuyo namhala, akilomela ikaya. Nabhakizunilija giki bhose, ulu alashokeje hangi ungosha kuntula nke, mumho ng’wisho go witoji wabho.

Aliyo aha ililungwa lungwa, yeniyo, Wanguzu waladegelekile. Na agatogwa no mung’holo yakwe. Aho wela Wanguzu uja kaya yakwe. Shiku jidakwilile Wanguzu wiza makanza ga limi, akulilaga giki watulagwa no, na nduhu nguno jose jose.

Uyise pye ni kaya ngima bhakasaya no. Gulekela nsumba umo. Namhala agantuma na haho ng’wana wakwe, uyo wali heke heke. Akang’wile unkwelaye, wize idilu atule shikolo shakwe. Nsumba uja ukang’wila.

Aha wela ntoji wiza dilu na nshigeli. Aho washika nsisaye wa nke usaya usola nang’ha antule. Aliyo mbehi, ng’wenuyo agiponeja hanshigeli upelela hangunda gwali hihi.

Pye bhukingila mo, aho ilitwa yeniyo nke wala lolile, akasega no aha wamona ungoshi alipejiwa. Na akasola ndobho, uja na kumongo kujudaha minzi.

Aha bhashiga hagati ya ngunda, nsisaye wanke ung’witana unkwelaye, “Ng’wana omayu, tujage kaya, na dina mhayo gogugutula, aliyo nalichola kumana Nke wako ulwa gutogilwe.”

Pye abhose bhushoka kaya. Aha bhashika hakaya. Nkwilima uchalwa, mumaji ya nkwelaye unsisaye wa nke. Uwilwa” ng’wana omayu ikalaga.

Nsisaye wanke ufuma hanze, udima mbuli wisinza. Wipindya kunpindo ya numba. Ubhinha bhabhagi bhandya kubhaga. Ng’weyi usola lushu lo kimasai, ulu tobha maninga. Uga lutula uko nzila iyi bhakizilaga abhadahi bha minzi.

Lidakulile ikanza nke wa ngosha ng’wenuyo, uyo wapejiwagwa wiza na bhiye bhadatu. Aho bhegela hakaya, nsisaye ukalusola ulushu wandya kuludima dima. Aliyo lo jimaga maninga no.

Aliyo aha bhashika hakaya ilumbuye umona nsisaye, nu lushu lwa maninga. Ahatali kutula ndobho ubhuja, “Ulushu lunulo ng’wasinzilaga ki?” Nsisaye uhaya, “Ambu nansinzaga uyo agagukoyaga.”

Haho na haho wilekela indobho yugwa. Wandya kulila aliyomba. “Ngwanibhulagila ngoshi wane, wamkenyaga ki nayi, nulu agamutulaga ying’we nayi. Mugunitola abhing’we?”

Haho na haho uchoma ng’wano, ali haya, “Anguhagi wabhulagwa munhu nu Sang’udi nsisaye, witanagwa Sang’udi. Ikanza litakulile bhanhu bhokala pa, nkima ulomela pye umo ya bhitilaga.

Bhanhu bhuntula hagati usang’udi giki mulagi. Sang’udi nang’hwe uyomba umo agabhakoyejaga. Nkima ng’wenuyo aha atina mala kuyomba Sang’udi, Wanguzu uhaya, “Iki nakamukoyaga ina muwila mumulage?’

Hambunu Sang’udi ung’hamukila unkwelaye, wiza kufuma mukaya. Ng’wano gujinjimala, gulamula afunye ng’ombe uwanguzu. Ufunya haho na haho. Na Wanguzu ucha soni, atalalile uja kaya na ngoshi.

Aha bhakashika ikaya wanguzu ung’wila ngoshi, “Ngoshi wane noyaga kufuma lelo amasemba.” Kwinga lushiku lwene bhagikala siza no. Yombo igashila. Agoya ukuja ikaya guchala iyanyalomolomo.

This entry was posted in Sukuma and tagged , , , , , . Bookmark the permalink.

Comments are closed.