Sukuma – NZALA IGANWAGA UNGOKOLO (NJAA HUMSHAMBULIA MVIVU)

Collected by: Don Sybertz,   Scanned by: Cephas Yao Agbemenu      Edited by: Fr. Zakaria Kashinje OSA

With special thanks to Rev Joe Healey (African proverbs,Sayings and stories)

Jaliho jijiji jimo wikalaga namhala Manyenye, uyo alatogilwe gete kubhasayila abhiye na kubhalembagula abhangi ilikanza lya malima aho lyashika. Umanyenye usamila ng’wipolu kihamo na nke na bhana bhabho. Ubhiza munhu waguja akuguchobhaga bhuki.

Abhamuchalo bhiye aho bhandya gu kuminga ishiliwa, uManyenye ni kaya yakwe bhakabhukaga kunu bhabhuchaga jisabho ja bhuki na guja aliyeja bhuli hene. Aguja alikabhanya mandege, bhusiga, mahalage na mbika jose sha shiliwa.

Iza yigela ng’waka gumo imbula igatula gete umuchalo jenijo. Manyenye uduma uguja ng`wipolu ugujuchobha ubhuki. Pye nu bhuki ubho owapa ing’wakizo bhulibhoshila gete.

Achobhe nzila yingi iyakumpandikila shiliwa kunguno ikaya yakwe yalina nzala gete. Agajibhilinga ijisabho jakwe na gujokaja minzi ayo gasanjinje bhuki bhugehu. Ijisabho ijidatu ujileka jiti naki.

Una wandya kujiyeja ijisabho jenijo. Bhuli makanza ijisabho jenijo ja yoganyaga uli jayitulanya. Kungulu, kungulu, kungulu. Iyombo yeniyo ikamanwa wangu wangu na bhazenganwa bhiye giki nu namhala Manyenye na bhusuluja bhokwe bho bhuki.

Ulu shiku lwene akaja mpaga ha ng`wakwe nkima uyo akakabha jisabho jimo na bhubhele ahikanza obhusola ubhubhele, umanyenye winga wangu wangu, uja na milimo yakwe angu unkima ng’wenuyo akije kumana.

Kungulu, kungulu, jisabho jitulanyaga nu manyenye ukaja kukolobhela. Manyenye aho obhutwala ubhubhele, unke na bhana bhakwe bhunsung`wanha na bhuyegi.

Unkima ng’wenuyo uyo okabha ubhubhele akandya kulila ungoshi aho ofuma ku ngunda akibhakila gete. Aho omona unke alilila umuja, “Ulililila ki nke wane?” Unjinja wa bhuki wanikelelaga, aho gunijingija bhuki ubho bhuditilile minzi, gashi minzi duhu. Unene nung’winha bhubhele.”

Dumanile uManyenye alina masala noyi agatumilaga pye inzila ja gupandikila jiliwa. Lindaga intondo ulu alize akunibhona, ungoshi agayomba na bhupelanu. Gitumo kali akajile kakwe, intondo yaho idilu ijisabho jigendeleya ugwitulanya, gungulu, gungulu, aho oshika aho kaya ya nkima ng’wenuyo uyo ong’winha bhubhele iyigolo uManyenye wandya kuyomba, mayu ulimhola kwinga igolo? Ginehe ulijihaya ijisabho jingi ilelo uninhe ubhubhele?

Nadahayile gete. Nibhuli iyigolo oninhile jisabho iji jili na minzi bhuli jiti na bhuki? Ulinomolomo gete ubhebhe, ungoshi wane wanidukile no. Aliyo ilelo nenhaga jisabho ijojilina bhuki. Lindaga tamu naje nakang`witane ungoshi wane. Alihali ungoshi wako? Ali kungunda.

Manyenye akelelwa giki ungoshi ulu wiza akulibhona ilikaji. Akingila ng’wibhelele udaha ubhubhele upela ajile. Gashi unkima nu ngoshi aho bhashika aha kaya bhadansangile. Bhusanga duhu ihasi bhubhele widagukaga.

Aho bhaja ung’wibhelele, bhumana giki bhodahagwa. Ungoshi agakolwa no, wandya kunchobha uManyenye. Akandya kupela alifata amagulu gakwe umo wabhitilaga umanyenye. Aho wang’wegla wigwa yombo ya jisabho jakwe ijo jitulanyaga “Gungulu, gungulu, gungulu” akongeja gukaja. UManyenye atabhizile na mhola giki alilondejiwa.  UManyenye akicha ugutula unigo gokwe.

This entry was posted in Sukuma and tagged , , , , , . Bookmark the permalink.

Comments are closed.