Told by: 

Told by:  Nxisae Magdaline Nxao       Ju|’hoansi translation by: Dahm |I!ae

With special thanks to Marlene Sullivan Winberg and Willemien le Roux (For English translation see the great book: The STORYTELLER, Folktales from the Kalahari desert and the Okavango River in Botswana).

Goaq n|ui, dshauma ha !u koh o katiti ko mambo,“tzema |’an kokxuisi” koh ge. Ha !u koh ku n||a jua are kokxui.

Te |am n|ui dshaumh !ae!ae waqnsi g|e !’ho u da’a, te katiti g‡ara si te ko ha re sa ku ||am si, te si !xau. ha n|a ko kaice tzema |’an n‡aoh n‡’au koa ‡xan. Te ka ka koh, oka ha o jua koh ko kokxui ko ||’ae waqnsi.

Dshaumh !ae!ae coacoa |xoa si !au!oh te g|e g!ama ua g|hui !ka, te ka si se din n!ang, ko din n!ang, oka si ha katiti te ha n‡aoh ||xam si. Te si n|a ka ka |u !oa ka ko n|ang ha ce, khama si n|a koh ka ‡xan |xoa tju|ho.

Te dshauma tzema he ye ||xam n||hoo si, ka sah n||hoo da’a !omisi ||’an ha da |xoah da’a. Te |am n|a ka ku g!ama kxa!ka, dshaumh n|a koh tea ko n‡oahn n||hoo ka du ‘msi kota !ae da’a-!omisi, te |oa !’han te ||’aema !oma, oka si hoa si |eesi ko g|uih-n!a’an-!ka, oka g|u ka cete n|ang.

Ko si g|a’a n!angsi, oka si ho da’a te hi !’m. Te si n‡au ||’a da’a khoea, te g|e se n|ang dshau n!a’an te ha n|anga da’a tzi. Te ha ||au n‡ai tzxama si, te g‡ara si te ko n|ang si !hoo |xoa ha. Te ha |’an si ko tju!’an n|ui te ko n|ang si tzaa ka n!ang.

Te dshaumh tsitsa’a dshau n!a’an te ko, hatce khoea re ha o n|’ee te ge? Te ha n‡hau ha |’ee ko da’adharisi!ka te !oa si ko ||’a tju|hoa n‡oahn. “Goaq kxaice, oka tju|hoa ke koh n|’ang, ye ju koh ‡hai ye g!a’in si !aosi ko si da’a tzisi. Te ||ama, maqa |kau tsi. Te tcururu tsaua kxa!ka te tsi g|e ‘m toan ju waqnsi. ||’a tcururua o ha ciniha ge,” ha koe n||’ae, “ I ‡’an |kuriha khuinkhoe.”

Te katiti ||au ‡eh‡eh ||’a n‡oahn. Te ||’a koa ha kua !oa ha !uisi, “ mi ka ko u cu, ka I tsa’a maq ye ka ku tsi, I ‡’aun !’han n|ang ko tcururu te, oka ha ka ku tsaua ha dum n!ang. dum oka |oa ‡xang khuin ke he.”

“ I n||au du tsau ko ka I ciniha |oa tsa’a maq n!a’an, maqma ku sosoro. N|ang I kua tsia mi tju khoea, n|ang I ||hai tsau n|o’oa gea mi tjutzi n|ang du tsau mi. N|ang I kua u g‡a. Mi ku n|anga tzi ka ku kuhri i.

Te dshaumh!ae!ae tshia |kurih n!angsi. katiti? Si tshi tca tzema, wuia si ko tcururu? Te katiti g!a’ama tju n!ang te tca to’a ye ha koh n||’ae ||’a tca ka ko dua. Dshaumh!ae!ae ‡xain te du tsau ha ko ka si ku tsa’a maq ye ka tsi. Te si kua u ye g|e tcxoma si |’eesi ye kua g‡a.

Katiti kua du da’a te kua ku ge’e tcima tzema. Te ha kua ho tcururu !harih ko ha da’a ||’ansi te ka ku tsia ha da’a khoea. Te ha kua ku ge’e g|aoa. Te ha kua n|huih da’a !omisi te ku tchin||ah tcururu. Ha tchin||ah ha ko n!angsa ‡hai. Te tcururu kua !ao ha |’ee. Te !ai.

Te katiti kua du tuh ha !uisi te !oa si te ko n|ang si we se tcururu. “ ko n!o n!angsi! I ‡’aun wui mi n|ang mm ||hai |’ua ha ko haa dum n!ang.” Te ||’a tca dshaumh o, te kua !om ha ko kxa.

Te kua n||a ||’a tju|hoa te g|e g||a n!ui ||’asi te g|e !aah u te g!a’ia tcururu n!orea. Te dshau n!a’an !au. Te ha ko ka te o ha tju|ho te ha |u n‡’au khun|ui.

Te di’ibi ju !aesi !kasi n|ang ko ka si ko ho si di’ibisi. Te si kua |’an katiti ||’a ha ju!aesi ko gumi sa ‡hai, te si kua du da’a te ku ge’e ka djxani. Si djxani a tca ka tci din g‡a’in khama katiti te wui si di’ibisi te si |xoa. Ha koh ‡um ha |’ee te cete are ha |’ee ko ||koa ha du.

N‡oahnkxao o N‡aisa N||ao.